اندیشهدر قرآن کریم بیش از هزار بار از «علم» و « دانش »(محصول اندیشه) در ماده و شکل‌های مختلف سخن به میان آمده

حدیث غدیر از احادیث متواتر اسلامی است که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در روز غدیر پیرامون امامت و جانشینی امام علی (علیه السلام) بیان فرمود. در این نوشتار تلاش شده تا به اختصار، برخی از شبهات پیرامون حدیث غدیر پاسخ داده شود:

شبهه اول حدیث غدیر

چون اهل سنت نتوانسته اند در سند حدیث غدیر تشکیک کنند در کلمه مولا اشکال کرده اند که در جمله من کنت مولاه موجود است. کلمه مولا دارای معانی مختلف از جمله سرپرست و صاحب اختیار، دوست، همسایه، عبد و… می باشد؛ لذا گفته اند: منظور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) این است که هر کس من دوست او هستم، علی (علیه السلام) نیز دوست اوست.

پاسخ

ردیه اول: در آیه تبلیغ حکم شدیدی برای عدم رساندن این مطلب قرار داده شده که خداوند می فرماید:

یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ )مائده/۶۷(

ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت بر تو نازل شده است به مردم برسان، اگر چنین نکنی امر رسالت او را ادا نکرده ای خدا تو را از مردم حفظ می کند که خدا مردم کافر را هدایت نمی کند.

اگر نرسانی وظیفه رسالت خود را انجام نداده ای و دوستی چندان مساله مهمی نیست که اینچنین تهدیدی برای آن قرار داده شود و شایسته این مقام تنها مساله خلافت است و در ادامه آیه می آید که خدا تو را از (آزار) مردم حفظ می کند. مگر دوستی خطر ایجاد می کند؟

این مساله خلافت است که خیلی ها به آن طمع داشتند و بخاطر آن ممکن بود به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آسیب برسانند.

در ضمن طبق احادیث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مردم قبل از غدیر خم به دوستی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با امیرالمومنین (علیه السلام) آگاه بودند، بنابراین غدیر خم موردی نداشت. و در آیه اکمال که در مورد روز غدیر نازل شده می‌فرماید:

…. الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا…. (مائده/۳)

امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین شما پذیرفتم.

و مردم امروز نا امید شدند. آیا با دوستی امیر المومنین (علیه السلام) مردم از از بین بردن دین مایوس شدند یا این مساله امامت و خلافت بود که امتداد نبوت است؟

ردّیه دوم: پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) قبل از گفتن من کنت مولاه فرمودند: أَلَسْتُ أَوْلَى بِکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ؟ یعنی چه کسی نسبت به شما از خود شما سزاوارتر است و امر او را بر امر خودتان مقدم می کنید؟

مردم گفتند: خدا و پیامبرش (صلی الله علیه و آله و سلم). بعد فرمودند: مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ، یعنی هر کس من نسبت به او از خودش سزاوارترم زین پس، علی (علیه السلام) نسبت به او از خودش سزاوارتر است و صاحب اختیار اوست. در سوره احزاب بر این مطلب دلالت می کند:

النَّبِیُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ. (احزاب/۶)

پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از خود مسلمانان اولی است که در کارشان تصرف و دخالت کند.

ردیه سوم: روز غدیر گرمای شدیدی داشت به طوری که مردم ردای خود را زیر پا و بالای سر خود نگاه می داشتند و روا نیست بگوییم مردم در این گرمای شدید حدود سه روز برای بیعت معطل شدند برای مساله نه چندان بزرگی مانند دوستی.

ردیه چهارم: افراد حاضر در روز غدیر از این کلمه خلافت الهی را فهمیده اند و مانند عمر ابن خطاب تبریک گفتند یا مانند حسان ابن ثابت شعر در مدح مولا گفتند که در شعر گفت: حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) امام و هادی برای ماست.

خطیب بغدادى در ترجمه حبشون بن موسى مى ‌نویسد:

أنبأنا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بشران أنبأنا علیّ بن عمر الحافظ حدّثنا ضمره ابن رَبِیعَهَ الْقُرَشِیُّ عَنِ ابْنِ شَوْذَبٍ عَنْ مَطَرٍ الْوَرَّاقِ عَنْ شَهْرِ بْنِ حَوْشَبٍ عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ. قَالَ:

مَنْ صَامَ یَوْمَ ثَمَانِ عَشْرَهَ مِنْ ذِی الْحِجَّهِ کُتِبَ لَهُ صِیَامُ سِتِّینَ شَهْرًا، وَ هُوَ یَوْمُ غَدِیرِ خُمٍّ، لَمَّا أَخَذَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ بِیَدِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ فَقَالَ: «أَلَسْتُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ؟» قَالُوا: بَلَى یا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ: «مَنْ کُنْتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ»

فَقَالَ عُمَرُ بْنُ الخطّاب: بخ بخ لک یا ابن أَبِی طَالِبٍ! أَصْبَحْتَ مَوْلایَ وَ مَوْلَى کُلِّ مُسْلِمٍ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ: الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ [المائده ۳] وَ مَنْ صَامَ یَوْمَ سَبْعَهٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ رَجَبٍ، کُتِبَ لَهُ صِیَامُ سِتِّینَ شَهْرًا، وَ هُوَ أَوَّلُ یَوْمٍ نَزَلَ جِبْرِیلُ [عَلَیْهِ السَّلامُ] عَلَى مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ بِالرِّسَالَهِ[۱].

همین روایت را الشجرى الجرجانى (متوفای۴۹۹ هـ) در کتاب الأمالى با همین سند در سه جاى از کتابش و ابن عساکر در تاریخ مدینه دمشق نقل کرده اند:[۲]

از ابوهریره نقل شده است که گفت: کسى که روز هجدهم ذى حجه را روزه بگیرد ثواب روزه شصت ماه براى وى نوشته مى ‌شود، این روز، روز غدیر خم است، روزى که رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) دست على را گرفت و فرمود: آیا من رهبر مؤمنان نیستم؟ گفتند: چرا اى رسول خدا فرمود: هر کس من مولاى او هستم على مولاى او است.

عمر گفت: تبریک، تبریک اى پسر ابوطالب! تو اکنون مولاى من و مولاى هر مسلمانی، سپس این آیه نازل شد: امروز دین شما را کامل کردم. این حدیث به عنوان روایت حبشون مشهور شده است، گفته شده که فقط او این روایت را نقل کرده است؛ در حالى احمد بن عبد الله نیز از على سعید… از أبى هریره نقل کرده است….